antitabaksplan Vandenbroucke: ambitieus of onrealistisch?

ONDANKS ZUIVERE INTENTIES ROEPEN VERSCHILLENDE MAATREGELEN VRAGEN OP

Onze federale regering gaat een versnelling hoger in haar strijd tegen de sigaret. Op 14 december 2022 stelde minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke zijn nieuw antitabaksplan voor. Hierin stelt de minister, door middel van maar liefst 54 (!) wetswijzigingen, nieuwe wettelijke besluiten of acties, zijn strategie voor om het tabaksgebruik in België fors terug te dringen.

"Hoewel de intenties van de minister zuiver zijn, roepen verschillende van deze maatregelen de nodige vragen op, in het bijzonder naar haalbaarheid en nut", horen we bij diverse tabaksfabrikanten. Wij legden elk punt van het plan voor aan sectorspelers JTI, Imperial Brands, BAT, PMI en sectororganisatie Cimabel.

DE PLANNEN

bescherming kinderen

• Het is sinds 2009 verboden om te roken in gebouwen die publiek toegankelijk zijn, zoals cafés en restaurants. Vanaf 1 januari 2025 moet dat rookverbod uitgebreid worden naar enkele specifieke plaatsen in de buitenlucht. Zeker naar plekken waar kinderen talrijk aanwezig zijn zoals speeltuinen, pretparken, dierentuinen en kinderboerderijen, maar eventueel ook aan de ingang van ziekenhuizen en scholen.
• Tegen april 2023 moet geweten zijn welke beperkingen mogelijk zijn op sportterreinen en activiteiten van jeugdorganisaties, zoals jeugdbewegingen. Overleg met sportfederaties die professionele sportcompetities organiseren in stadions is nodig om, net als de Pro League in het voetbal, het roken te verbieden.

Reactie sector

"Dat de minister het roken op openbare plaatsen wil terugdringen, en zeker op plaatsen waar veel kinderen komen, is een gerechtvaardigde ambitie. De overheid zal hier echter een goede balans moeten vinden tussen wat realistisch is en wat gehandhaafd kan worden. Want dat laatste is niet zo eenvoudig."

"Verschillende pretparken lieten al weten niet te kunnen instaan voor de handhaving. Dit geldt ook voor sportclubs of jeugdorganisaties. Zij steunen op de inzet van vrijwilligers. Mogen zij dit verbod controleren? Zo niet, wie wel? En hoe?"

"Sportclubs en jeugdorganisaties steunen op de inzet van vrijwilligers. Mogen zij dit verbod controleren? Zo niet, wie wel? En hoe?"

beschikbaarheid tabak

• De federale regering wil ook dat er op minder plaatsen tabaksproducten verkocht kunnen worden. Zo wil ze de verkoop achter de toog in cafés en op festivals (tijdelijke verkooppunten) vanaf 1 januari 2025 verbieden. Op die manier wil ze vermijden dat niet-rokers zich spontaan laten verleiden tot de aankoop van sigaretten en dat rokers twee keer nadenken over de aankoop.
• Er is ook een akkoord om de verkoop van tabak in voedingswinkels groter dan 400 m² tegen 2028 te beëindigen. Eerder werd reeds beslist dat tabaksautomaten overal zouden worden verboden, behalve in supermarkten. Dat verbod zou 12 maanden na de publicatie in het Staatsblad, vermoedelijk ergens in 2024, in werking treden.

Reactie sector

"Om misverstanden te vermijden van wat als voedingszaak beschouwd wordt, iets dat vandaag door verschillende instanties anders geïnterpreteerd wordt, is het goed om samen met alle betrokkenen duidelijke definities vast te leggen. Je kan toch niet elke winkel die ook maar iets van voeding verkoopt als voedingswinkel bestempelen."

"We begrijpen dat een verminderde beschikbaarheid van tabak een positief effect kan hebben op het gebruik ervan. Toch benadrukken we hier ook graag dat dit best op een graduele manier gebeurt, in een open dialoog met alle betrokken partijen."

"De tabaksgebruiker van de ene dag op de andere op droog zaad zetten, doet enkel een vlucht ontstaan naar het illegale circuit, iets dat de federale regering net ten koste van alles moet vermijden. Dit brengt niet enkel gezondheidsrisico’s met zich mee (de illegaal verkochte tabak voldoet namelijk niet aan dezelfde kwaliteitsnormen, n.v.d.r.), maar veroorzaakt ook een gevoelig verlies aan inkomsten voor de schatkist. Geen onbelangrijk argument in tijden van begrotingsarmoede."

Leeftijdsgrens 25 jaar

• Ook wie er jonger uitziet dan 25 jaar, moet straks zijn identiteitskaart laten zien om nog sigaretten te kunnen kopen. Er zou weliswaar eerst een sensibiliseringsperiode komen, met pas later sancties voor verkopers die de verplichte identiteitscontrole blijven negeren.

REACTIE SECTOR

"Het is alvast goed dat de overheid aangeeft dat deze wetgeving zal worden voorbereid in overleg met de sector. Anderzijds moet er toch ook nog steeds respect zijn voor de keuze van de volwassen consument, die een perfect legaal product wil kopen."

"Zoals dit nu beschreven staat, lijkt dit immers vooral een bijkomende last voor de verkoper, met daarbij veel ruimte voor interpretatie: wat is het objectieve criterium om te bepalen of iemand jonger lijkt dan 25? Hoe zal ook dit gecontroleerd worden?"

"Er bestaat reeds een verbod van verkoop aan minderjarigen (-18). Het paternalistische en vernederende consumentenbeleid moet worden gestopt. Meerderjarige consumenten hebben ook recht op privacy!"

Uitstalverbod

• In het tabaksplan van de minister wordt ook gewag gemaakt van een uitstalverbod voor tabaksproducten.

Reactie sector

"Dit nieuws zal de dagbladhandelaars niet als muziek in de oren klinken. De sector heeft het in deze economisch zware tijden al niet makkelijk en krijgt daarbovenop nog een extra rekening gepresenteerd in de vorm van investeringen om aan een uitstalverbod te voldoen. Ook praktisch zal dit geen cadeau zijn voor de kleine handelaar, die extra moeite zal moeten doen om de producten uit de gesloten kast te halen, met tijdverlies tot gevolg."

"Het is ons trouwens nog altijd niet duidelijk welk effect deze maatregelen zullen hebben. De verpakkingen zijn al volledig neutraal, en nodigen dus allesbehalve uit tot impulsaankopen. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat dit het tabaksgebruik zou terugdringen."

"De minister lijkt te denken dat het louter zien van een pakje sigaretten mensen aanzet tot roken. Ook dat betwisten we. Er is geen betrouwbaar bewijs dat het verbergen van tabaksproducten helpt om het aantal beginnende rokers te doen dalen, het stoppen met roken aan te moedigen of het verbruik te verminderen."

"Wij betwisten dat het louter zien van een pakje sigaretten
mensen aanzet tot roken"

"Daarnaast zien we ook enkele negatieve effecten gekoppeld aan dit uitstalverbod. De illegale handel zal hiervan profiteren, aangezien de controle op de verkochte producten verdwijnt, en de verkoop onder de toonbank zal floreren. Het volstaat om de effecten onder ogen te zien van het uitstalverbod dat in 2009 in Ierland werd ingevoerd. Sindsdien tiert de illegale handel er welig ... ten nadele van de gewone dagbladhandelaar, én van de overheidsinkomsten."

STIJGENDE Prijzen

• Tot slot is beslist om tabak duurder te maken. Hoeveel en hoe dat moet worden aangepakt, wordt begin 2023 besproken.

Reactie sector

"Het blind verhogen van de prijs zal er niet voor zorgen dat het tabaksgebruik op een constructieve manier wordt teruggedrongen maar duwt de rokers eerder naar de illegale handel of over de grens. Vooral de beslissing om de accijnzen op roltabak zwaarder te verhogen dan op sigaretten stuit op compleet onbegrip. Het merendeel van de rokers van roltabak behoort namelijk tot een lagere loonklasse. De maatregel is daarom discriminerend."

De spelers zijn niet per se tegen geplande graduele belastingverhogingen op tabaksproducten. Maar... "de koers die de regering nu vaart, en dus blijkbaar wil voortzetten, zet de ganse markt onder druk en houdt absoluut geen rekening met de handel en de huidige economische realiteit. Sinds januari 2023 ligt de minimum accijns op sigaretten 37% hoger dan bij het aantreden van de regering in 2020, op roltabak is dit zelfs 65%."

"Concreet: in 2023 zal de regering hierdoor aan elk pakje van 20 sigaretten 1,70 euro méér verdienen dan in 2020, en aan elk pakje van 50g roltabak 4,19 euro. Aangezien belastingen 80 tot 90% uitmaken van een pakje sigaretten, beperkt het huidige beleid van de regering dus sterk de ruimte voor de sector om de drastische kostenstijgingen enigszins door te rekenen."

overstap naar e-sigaret

"Het is jammer dat het plan te weinig aandacht besteedt aan mensen die ondanks de maatregelen niet willen stoppen met roken", klinkt het verder. "Zij zouden niet worden aangemoedigd om over te schakelen van traditionele sigaretten naar betere, wetenschappelijk bewezen minder schadelijke alternatieven zoals elektronische sigaretten."

"Het verbieden van de e-wegwerpsigaretten verkleint enkel de alternatieven voor de mensen die stapsgewijs willen stoppen of op zoek zijn naar een gezonder alternatief. Hierdoor vergroot de minister de stap om te stoppen met roken en zal de doelstelling om het aantal dagelijkse rokers tegen 2028 terug te brengen tot niet meer dan 10% nog moeilijker te bereiken zijn."

"De overheid moet dus dringend werk maken van een degelijk beleid voor producten met een wetenschappelijk bewezen lager risico. De lokale tabakszaak en krantenwinkel zijn de uitgelezen plaats om volwassen rokers die ondanks alle maatregelen niet stoppen, binnen een duidelijk kader te informeren over betere rookloze alternatieven zoals de e-sigaret en verwarmde tabaksproducten."

"Dit is, op basis van wetgeving die dateert uit de jaren 90, vandaag nog steeds niet toegestaan. Als je weet dat veel rokers volledig foutief denken dat e-sigaretten even schadelijk zijn als gewone sigaretten, dan is het onbegrijpelijk dat het tabaksplan volledig voorbijgaat aan de enorme opportuniteit die de krantenwinkel biedt om volwassen rokers naar een betere keuze te begeleiden."

"Producten met een lager risico, zoals e-sigaretten, verhitte tabaksproducten en nicotinezakjes, zijn een grote opportuniteit, zowel voor de regering om de schadelijke gevolgen van het roken terug te dringen, als voor de winkels om de verkoop te verleggen naar producten met een lager risico die bijgevolg lager belast moeten zijn."

"Ook hier gooit de regering het kind met het badwater weg: zonder degelijk onderzoek of fundering wil zij zowel nicotinezakjes als wegwerp e-sigaretten verbieden. België is straks het laatste land op het Europese continent waar verhitte tabaksproducten maar niet op de markt geraken. E-sigaretten zullen vanaf 2024 belast worden aan een nog niet bepaald tarief."

"Het is onbegrijpelijk dat het tabaksplan volledig voorbijgaat aan de enorme opportuniteit die de krantenwinkel biedt om volwassen rokers naar een betere keuze te begeleiden"