BAT NAAR RAAD VAN STATE TEGEN NEUTRALE PAKJES

“Directe link tussen verpakking en dalend aantal rokers bestaat niet"

1 januari is het zover. Dan worden neutrale pakjes (plain packaging) bij ons wet. Gestandaardiseerde pakjes sigaretten is een nieuwe federale anti-rookmaatregel om het aantal rokers te doen dalen of jongeren op z'n minst weg te houden van de sigaret. Een nobel doel, al valt het heel moeilijk te bewijzen dat de daling van het aantal rokers in de landen die deze maatregel reeds hebben doorgevoerd, te wijten is aan de neutrale pakjes. In het Verenigd Koninkrijk is het aantal rokers volgens studies zelfs met 11% gestegen sinds de invoering in 2017. Net daarom heeft BAT een klacht ingediend bij de Raad van State.

WAT GAAT ER VERANDEREN?

Wat is plain packaging?

De zogenoemde plain packaging of de neutrale verpakking van tabaksproducten verwijst naar regelgeving die alle vormen van branding zoals logo's, kleuren en grafische afbeeldingen op de verpakking van tabaksproducten verbiedt. Het sluit ook iedere vorm van productdifferentiatie uit door het design van tabaksverpakkingen te standaardiseren. Het gebruik van handelsmerken met grafische elementen is daardoor niet meer mogelijk en voor woordmerken geldt in dat geval een voorgeschreven formaat en lettertype.

Groenbruine verpakking

Alle verpakkingen zullen dus dezelfde kleur hebben: groenbruin. Vervolgens mag de naam van het product drie keer worden genoemd (op drie zijden). Het moet in een standaard grijs lettertype worden geschreven en mag uit maximaal drie woorden bestaan. De Belgische overheid heeft gekozen voor een lettertype met de grootte 12, wat kleiner is dan in Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk waar lettertype 14 wordt toegepast. De inhoud, uitgedrukt in het aantal sigaretten of het aantal gram, staat één keer op de verpakking in een gestandaardiseerd grijs lettertype. Het lettertype voor de hoeveelheid heeft grootte 10. De naam van het merk staat ook niet langer op de filters van de sigaretten. Los daarvan behouden de sigaretten echter wel dezelfde smaak, tabak en kwaliteit, verzekeren alle tabaksfabrikanten. Aan het uiteinde van elke slof staat een etiket met onder andere de naam van het product, de hoeveelheid, de EAN-code en de Track & Trace-code.

TIJDSEVOLUTIE

De beslissing van de regering werd in mei dit jaar bekrachtigd. December is de laatste maand waarin de grossier oude verpakkingen mag leveren. Vanaf 1 januari 2020 mag die dan enkel nog neutrale pakjes leveren aan het retailkanaal. Mogelijks ontvangt u voor sommige varianten die minder worden verkocht al vroeger neutrale verpakkingen. U als winkelier heeft dan nog een volledig jaar de tijd om uw oude stock te verkopen. Op 1 januari 2021 moet alles de deur uit zijn, want vanaf dan mag u enkel nog neutrale pakjes verkopen.

Getroffen productgroepen

De maatregel geldt voor sigaretten, rol- en volumetabak, waterpijptabak, filterhulzen, vloeitjes en filters (als het een tabaksmerk betreft), niet voor sigaren, cigarillo's, pijptabak en e-sigaretten. Wat ook naar alle waarschijnlijkheid zal gebeuren, is een daling van het aantal varianten. Misschien zullen zelfs enkele kleinere merken verdwijnen. Het aantal verpakkingen en varianten is afhankelijk van het commercieel beleid van elke fabrikant. Maar aangezien men vermoedt dat de prijs nu vooral een hoofdreden voor aankoop zal zijn bij de consument, en gezien de ontwikkelingen in andere landen die de neutrale verpakking hebben ingevoerd, zal het aantal verschillende soorten op termijn mogelijks wat afnemen. Of kleinere merken zullen migreren naar grotere.

BAT VECHT BESLISSING AAN

Precieze effect moeilijk te bepalen

Tabaksreus British American Tobacco vecht de regeringsbeslissing nu aan bij de Raad van State. “Er is namelijk geen enkele wetenschappelijke studie die bewijst dat mensen minder zouden roken door neutrale pakjes", aldus Government Affairs Manager Filip Buntinx. “We weten dat er een link is tussen de intentie om te stoppen met roken en het daadwerkelijk stoppen", zegt expert sigarettenverpakkingen Carel Jansen van de Rijksuniversiteit Groningen in De Morgen van 9 september, “maar daarmee hebben we nog geen sluitend bewijs dat neutrale pakjes tot minder rokers leiden." Toch was er overduidelijk een daling te zien van het aantal rokers in Australië. Daar rookte in 2010 nog 15,1% van de bevolking van 14 jaar en ouder dagelijks terwijl dat aandeel in 2016 was gedaald tot 12,2%. Het probleem is dat de wetswijziging gepaard ging met een voorlichtingscampagne en een bijzonder stevige accijns- en dus prijsverhoging. Die combinatie maakt het moeilijk om het precieze effect van de neutrale verpakkingen te bepalen.
Er zijn wel degelijk meer en meer studies die erop wijzen dat neutrale pakjes effect kunnen hebben in de strijd tegen de sigaret. Zo zou het bijvoorbeeld kunnen dat jongeren neutrale pakjes minder cool gaan vinden en bijgevolg dus misschien minder snel zullen beginnen met roken. Toch blijkt het steeds lastiger om een direct oorzakelijk verband te vinden tussen verpakking en het aantal rokers onder de bevolking. En net dat gemis wordt nu door BAT aangehaald als argument om naar de Raad van State te stappen.

Ook andere tabaksgiganten stellen zich vragen

Collega-fabrikanten Philip Morris, Japan Tobacco en Imperial Brands hebben niet diezelfde stap gezet hoewel ook zij vraagtekens hebben bij de doeltreffendheid van de neutrale verpakkingen. Alle tabaksfabrikanten zijn immers voorstander van proportionele en evidence-based wetgeving die ervoor kan zorgen dat jongeren niet beginnen met roken. Neutrale verpakkingen voldoen echter niet aan die criteria, stellen ze. Er is geen enkel bewijs dat neutrale verpakkingen effectief enig ontradend effect hebben gehad in de landen waar ze werden ingevoerd. Bovendien betekenen neutrale verpakkingen een schending van de intellectuele eigendomsrechten. Verder denken ze dat dit ongewenste neveneffecten zal hebben, zoals een toename in de illegale handel aangezien neutrale pakjes immers makkelijker na te maken zijn.

Rookvrije toekomst?

Ten slotte stellen sommige fabrikanten zich vragen omtrent de manier waarop deze wetgeving tot stand is gekomen onder leiding van een regering in lopende zaken. Maar de meesten vrezen wel dat een eventuele uitspraak lang op zich zal laten wachten en er zeker niet zal zijn voor 1 januari 2020. Ondertussen hebben al deze spelers zich ook al aangepast aan de realiteit anno 2019 en die is namelijk dat de wereld afstevent op een rookvrije toekomst. Wanneer dit een realiteit zal zijn, is bijzonder koffiedik kijken. Maar alle tabaksfabrikanten hebben zich ondertussen al één of meerdere jaren toegelegd op de ontwikkeling en productie van minder schadelijke alternatieven zoals heat-not-burn- en e-sigaretten. Toch is het uitkijken naar de beslissing van de Raad van State.